Golden Spikes: over de Geografie van het Baskenland, koersregio bij uitstek

In het nieuwe seizoen van “De Slimste Mens” dat maandag weer aftrapt zit een ronde waarbij de kandidaat zoveel mogelijk wetenswaardigheden over een onderwerp moet roepen. De jury heeft vooraf vijf van deze feitjes geselecteerd en het noemen van een van deze levert dan elke keer een oplopend aantal punten op. Hoe ver zou u komen bij het onderwerp “Baskenland”?

Spanje, Frankrijk, Baskische Taal, Jaizkibel etc…

Bij dezen alvast een aantal suggesties die waarschijnlijk wel voorbij komen in de antwoordenreeks: Spanje, Frankrijk, de Baskische taal, de rood-wit-groene vlag (ikurrina) en natuurlijk de Clasica San Sebastian (Donostia-Donostia Klasikoa) en Jaizkibel.

Een van de zaken die het Baskenland zo bijzonder maakt is de taal die er gesproken wordt, het Baskisch oftewel het Euskara. Deze naam komt van de Baskische naam voor Baskenland het “Euskal Herria”.

En dat komt natuurlijk weer bekend voor van die legendarische wielerploeg die gesponsord werd door de Basksische GSM-maatschappij en alleen maar Baskische renners selecteerde: Euskaltel - en nog steeds doet, want op lager nieveau is de ploeg nog steeds actief. Maar er is meer dat Baskenland bijzonder maakt en wat niet gelijk aan de oppervlakte ligt.

Het mooiste strand ter wereld?

Op een steenworp afstand van het parcours van de Clascia ligt namelijk een van de mooiste stranden ter wereld, Playa de Itzurun. Direct vanuit het pittoreske stadje Zumaia loop je zo de kustlijn omlaag het strand op dat aan weerszijden ingeklemd ligt tussen metershoge rotsformaties.

Als het eb wordt en de vloedlijn zich terugtrekt, waan je je in een geologische kijkdoos en heb je zicht op tientallen miljoenen jaren oude “spectaculaire kustformaties die de verschillende hoofdstukken van de geschiedenis van de planeet markeren”, zoals Unesco dit onderdeel van het Geopark Baskenland beschrijft. Playa de Itzurun is ook wel bekend als Dragonstone Beach uit de serie Game of Thrones.

Flysch-landschap

De beschreven rotsformaties behoren tot een zogenaamd Flysch-landschap en zijn ontstaan tientallen miljoenen jaren geleden. Diep in de zee, in een zeer rustige en stabiele omgeving werden laag voor laag afzettingen gevormd. In veel gevallen werden deze lagen uiteindelijk bedekt met een laag gesteente en zand dat vanuit de nabij gelegen hogere bergen naar beneden rolde.

Nabij Zumaia is de bovenste laag weer verdwenen en is er een inkeping in de formaties ontstaan waardoor wij tegenwoordig een fantastisch zicht hebben op de ontstaansgeschiedenis van dit gebied. Ik vergelijk het zelfs wel eens met een goede lasagne waar zojuist het eerste stuk uitgesneden is!

De Golden Spikes

Wellicht heeft u wel eens gehoord van de verschillende tijdsschalen waar de geschiedenis van de wereld in opgedeeld is. Ongeveer 11.700 jaar geleden ving het huidige tijdperk aan, het Holoceen. Deze volgde op het Pleistoceen, die veel langer geduurd heeft en verdeeld is in verschillende subseries en tijdsnedes.

Sinds 1977 zoekt en markeert een club van geologen - de Internationale Commissie van Stratigrafie - het exacte beginpunt van deze tijdsnedes. Er wordt dan op een locatie op aarde een plaatje aangebracht met de omschrijving en datering van het begin van de periode. Zo’n plaatje heet een Golden Spike.

Het beginpunt van zo’n tijdperk kenmerkt zich over het algemeen door de plotselinge, explosieve toename van een bepaalde soort planten of dieren die vervolgens heel scherp in zo’n afgezette laag terug te vinden zijn.

U kunt zich voorstellen dat het fijn voor de onderzoekers is als die lagen in een rustige, diepe zee en een-voor-een zijn afgezet, zodat ze goed terug te vinden zijn en vervolgens ook weer keurig en onbeschadigd aan de oppervlakte zijn gekomen.

Dit is precies wat gebeurd is op het Itzurun-strand in Zumaia en daarom zijn op dit strand niet een maar twee Golden Spikes te vinden! De overgangen naar het Selandien en Thanetien tijdperk (62 en 59 miljoen jaar geleden) zijn hier exact terug te vinden, het is alleen een kwestie van goed zoeken naar het messingplaatje dat de plaats aanduidt. Dit laatste was een grapje, er staan voldoende borden om een en ander te duiden.

Hier vind je meer informatie over geologische tijdsschalen, golden spikes en de geologie van Zumaia.

Jurypunten?

Enfin, om terug te komen op waar dit stukje mee begon. Mocht het onderwerp “Baskenland” voorbij komen in een TV-Quiz dan kunt u vanaf nu de blits maken in uw huiskamer door heel stellig “Golden Spikes!” te roepen. Jurypunten zijn niet gegarandeerd maar u heeft ongetwijfeld iets boeiends te vertellen aan uw huisgenoten.